Arketip Nedir? Marka ve pazarlama sektöründe ne anlama gelir? Hikayeleştirme, görselleştirme, sosyoloji, psikoloji vb. gibi birçok alanda arketipleri görmeniz mümkün… Peki ya marka arketipleri hadi bakalım.
İçindekiler
Arketip Nedir?
Arketip; kelime anlamıyla kalıp, şablon, ilktip şeklinde ifade edilen arketipler gerçekte insan kültürünü oluşturan yapıtaşlarıdır. Temeli Carl Jung’ın derin psikolojisine dayanır.
Birçok psikanalist, bu konuyla ilgili çeşitli çalışmalarda bulunmuştur ancak Carl Jung, diğer psikanalistlerden farklı olarak, insanları dışarıdan gözlemleyip sonuçlar çıkarmak yerine, insanların davranışlarını gerçekleştirirken hissettikleri duyguları ve hayalleri (içinde yaşadıkları fantezileri) incelemiş ve buna göre insanların iç dünyalarında etkin olan potansiyel güçleri (arketipleri) ortaya çıkarmıştır. Yaşamının önemli bir kısmını kolektif bilinç dışı ve arketip kavramını araştırmaya vermiş olan psikanalitik teorisyenlerinden psikiyatrist Carl G. Jung, ortak bilinçdışının ise arketiplerden oluştuğunu belirtmektedir. Kelime anlamı kök örnek olan arketipler Jung’a göre varlığı en uzak geçmişe dayanan ilk görsellerdir.
Arketip Modelleri
Jung; pek çok farklı arketip olmasına rağmen, temel insan motivasyonlarını simgeleyen on iki ana tip tanımladı. Her türün kendine özgü değerleri, anlamları ve kişilik özellikleri vardır. Ayrıca, on iki tür Ego, Ruh ve Benlik olmak üzere dört gruba ayrılır.
12 Arketip, Margaret Mark ve Carol Pearson tarafından The Hero and Outlaw’dan popüler bir modeldir. Kitap bina markalarına yönelik olsa da, bu 12 arketip aynı zamanda bireyler için de geçerlidir.
Arketiplerin Marka İle İlişkisi Nedir?
Hemen her canlı varlık, çevresini kendine göre algılar ve zihninde konumlandırır. İnsanlar, soyut ve metafizik varlıkları da insan biçimli düşünme ve sembolize etme eğiliminde olurlar. Markalar, da zihinde insan karakteristikleri ile canlanır. Başka bir deyişle her marka bir imaja ve bu imajı taşıyan belli bir kişiliğe sahiptir. Bu durumda bir markadan bahsettiğimizde zihnimiz o markayı tıpkı bir insan gibi algılayarak ona kişilik kazandırıyor. Bu nedenle tüketicinin gözünde her markanın kendine özgü değerleri, vaadi, dünya görüşü yanında yine insanlara benzer şekilde farklı inançları veya tutkuları olabilir.
Marka Arketipi Nedir?
Aslında nami diğer “Marka Kişiliği” diyebiliriz. İnsanların karakterleri olduğu gibi markaların da arketipleri vardır. Markanın konumu, kime hitap ettiği ve neyi temsil ettiğine göre arketipi belirlenir. Buradaki düşünce, herhangi bir markanın, markayı tanımlamaya ve hayatı içine çekmeye yardımcı olan arketiplerden biriyle bağlantılı olmasıdır.
Tüketiciler olarak, marka arketipinin kişiliği ile bağ kurarız. Bizim ürünlere yakınlaşmamızı sağlarlar. Benim kokum, işte benim arabam vb. gibi… Arketipler, markaları farklılaştırır ve markalara kişilik kazandırır.
12 farklı marka arketipi vardır.
Marka Arketip Çeşitleri?
Siz de kendi marka arketipiniz keşfederek markanızın kurumsal kimliğini doğru ve etkin bir şekilde oluşturabilirsiniz.
Marka kişiliği bir markanın her şeyini oluşturur. Hadi hemen arketipini belirle…
Asi:
Asinin tarzında hırçınlık inatçılık vardır. Özgürlüğüne düşkündür. Örnek olarak: Harley Davidson, Diesel ve Virgin’i verebiliriz.
Özellikleri: Liderlik, Risk Alma, İlerici ve Provokatif Düşünce, Cesaret, Kişisel Güç Renkleri: Turuncu, Kırmızı, Sarı Açıklama: Yeni Bakış Acılarının, İstek Uyandıran Değişimin ve Uyanışın Habercisi Olarak Sosyal Değişim ve Kabulün Anahtarıdır.
Sihirbaz:
Gizemlidir, sizi şaşırtır. Bilgiyi ve keşfedilmeyi önemser. Örnek olarak Disney, Coca Cola, Dyson’u verebiliriz.
Özellikleri: Rüya Görme Yeteneği. Gizemli Algı Güçleri. Hayranlık Uyandıran Sezgi Renkleri: Kırmızı, Siyah, Koyu Gri, Beyaz Açıklama: Dinamik, Karizmatik ve Zeki Olduğu Bilinen Bu Arketip, Dünyayı Birçok Farklı Mercekten Görebiliyor. Hayalleri Gerçeğe Dönüştürmek İçin Evrenin Gizli İşleyişine Dair Bir Merakla Eşzamanlılık, Akış ve Birlik Deneyimleriyle Bağlantı Kurar.
Kahraman:
Dürüst, samimidir. Cesaretlidir, gelişime önem verir. Örnek olarak Adidas ve Nike ve Fedex’i verebiliriz.
Özellikleri: Fedakârlık, Cesaret. Ustalık, Kurtarıcı, İnanç, Güç, Dayanıklılık Renkleri: Turuncu, Sarı, Siyah / Koyu Gri Açıklama: Kahraman, Olağanüstü Güç, Cesaret ve İyilik Eylemlerini Başarıyla Tamamlamak İçin Hizmette Büyük Zorlukların Üstesinden Gelerek Toplumu Kurtarmaya Çalışır.
Aşık:
Duygusaldır, huzur verir. Sadakate ve hoşgörüye önem verir. Örnek olarak Alfeo Romeo, Chanel ve Victoria Secret’ı verebiliriz.
Özellikleri: Sadakat, Tutkulu Duygusallık ve Maneviyat. Ferahlama, Canlılık Renkleri: Altın, Kırmızı, Pembe Açıklama: İnsan Deneyimini Yükselten Dışsal Aşkın Fikirlerin Hatırasını Sunan Bir Dönüşüm ve Yeniden Doğuş Arketipidir.
Şakacı:
Eğlenceli ve iyimserdir. Mutluluğa ve pozitif olmaya önem verir. Örnek olarak M&M’ s, Old Spice ve Dollar Shave Club’ı verebiliriz.
Özellikleri: Mizah, Özgünlük. Saygısızlık, Farkındalık, Kolay Sosyal Beceriler Renkleri: Turuncu, Kırmızı, Sarı Açıklama: Cesurca Orijinal, Saygısız ve Varamaz Olan Bu Arketip, Yasamı Vahşi ve Çılgın Bir Fırsat Parkı Olarak Görüyor
İçimizden Biri:
Dost canlısı ve mütevazıdır. Bağ kurmak ve birlikteliğe önem verir. Örnek olarak IKEA, Wallmart’ı verebiliriz.
Özellikleri: Yönetici, Fedakârlık, Saygılı, Adaletli, Sorumluluk Sahibi Renkleri: Mavi, Kırmızı, Kahverengi Açıklama: Bir Aidiyet Duygusu Hissetme İhtiyacından Hareket Eden İçimizden Biri, Statü, Yas, Etnik Köken Veya İnançtan
Yardımsever:
Sempatik ve sıcakkanlıdır. Katkı sağlamaya ve yardım etmeye önem verir. Örnek olarak UNICEF, WWF verebiliriz.
Özellikleri: Fedakârlık, Şefkatli, Sabırlı, Empati Yeteneğine Sahip Renkleri: Mavi, Turkuaz, Beyaz Açıklama: Bu Arketip, Başkalarının Refahını Desteklemek İçin Güvence, Hizmet, Tavsiye, Dinleme ve Açık Yürek Sağlamak İçin Motive Edilmiştir.
Hükümdar:
Otoriter ve kendinden emindir. Güç ve saygınlığa önem verir. Örnek olarak; Rolex, Mercedes-Benz ve Louis Vuitton’u verebiliriz.
Özellikleri: Güç, Güven, Hâkimiyet, Yüksek Statü, Liderlik Renkleri: Altın, Gümüş, Açık/Koyu Gri, Siyah Açıklama: Kontrolü Ele Almadan Önce Uzmanlık, Kanıtlanmış Bir Sicil Ve Yeterlilik Göstermelidir. Bu Arketip Gerçekçidir ve Uyumlu, Verimli ve Yapıcı Yapılar. Organizasyonlar ve Ortamlar Yaratmada Anlam Bulur.
Yaratıcı:
İlham verir ve cüretkardır. Yaratıcı ve vizyonerdir. Lego, Apple’ı örnek verebiliriz.
Özellikleri: Yaratıcılık, Hayal Gücü, Doğrusal Olmayan Düşünce, Gelişmişlik, Estetik Renkleri: Turuncu, Siyah, Koyu Gri Açıklama: Yaratıcı, Yenilik, İcat ve Yeniden Yorumlama İhtiyacını Fark Eder Ve Buna Göre Hareket Eder. Gelişmiş Bir Estetik Duygusu ile Son Derece Yaratıcıdır.
Masum:
İyimser, Alçakgönüllüdür. Mutluluğa ve doğruluğa önem verir. Örnek olarak Dove, Evian ve Loreal’i gösterebiliriz.
Özellikleri: Dizginsiz Bir Merak Duygusu Saflık. Önyargılardan Kurtulma. Güven, Koşulsuz Sevgi Renkleri: Mavi, Beyaz, Sarı Açıklama: Masum, En Güçlü İfadesiyle, İç Huzuru ve Kabulü Temsil Eden Bir Birlik Ve Yenilenme Duygusunu Bünyesinde Barındırır.
Bilge:
Bilgili ve özgüvenlidir. Bilgeliği ve uzmanlığı önemser. Örnek olarak Google, BBC’yi verebiliriz.
Özellikleri: Bilgelik, Zeka, Gerçeği Arama, Duru Görü Rasyonel Karar Alma. Sağduyu Renkleri: Mavi, Yeşil, Siyah, Koyu Gri Açıklama: Bu Arketip, İnsan Deneyimini Tanımlayan Şeyin Düşünmek Olduğu İnancına Temel Bir Kimlik Bağına Sahiptir. Bilge, Uzman Görüsüne İyi Yanıt Verir, Ancak Doğası Gereği Pragmatik Bir Şüphecidir.
Kaşif:
Heyecanlı ve korkusuzdur. Macerayı ve keşfi sever. Örnek olarak Jeep, The North Face’i gösterebiliriz.
Özellikleri: Bağımsızlık, Cesaret, Özgürlük. Kendi Kendine Yeterlilik. Renkleri: Kırmızı, Sarı, Yeşil Açıklama: Kâşifin Sınırları Zorladığı ve Beklenmedik Kesiflerden Keyif Aldığı ve “Sınırsızlık”‘ Felsefesini Benimsemektedir. Yeni Deneyimler İçin Güçlü Bir Özlemle Motive Olur.
Marka Arketipi Kullanmanın Faydaları
- Müşterinizle duygusal bağ kurarsınız. Arketipin sağladığı kişilik özelliği markanın tüketiciyle olan bağını güçlendirir. Markayı daha ulaşılır hale getirir. Bu sayede tüketiciyle daha güçlü bağlar kurulmuş olur.
- Marka arketipi iletişimde sürekliliği sağlar. Marka arketipi doğrultusunda gerçekleştirilen iletişim çalışmaları sürekli ve istikrarlı hale gelir. İletişimde tutarlılık sağlanır.
- Bir markanın diğer markalardan ayrışması kolaylaşır. Her geçen gün birbirine benzeyen markaların dünyasında belirli bir arketipi benimseyen, bu konuda iletişim çalışmaları yapan markaları rakiplerinden ayrışması kolaylaşır.
- Markanızı daha iyi anlatabilirsiniz. Arketipin içerdiği kişilik özelliği ve kapsadığı alanlarla markanızı daha rahat ve iyi ifade edebilme şansına sahip olursunuz.
- İletişimde bütünlük sağlarsınız. Markanızda oluşturduğunuz kişilik ve kimlik yapısıyla iletişim çalışmalarında bütünsel bit algı oluşturursunuz. Müşterilerinizin sizi fark etmesi kolaylaşır.
- Markanın akılda kalıcılığı artar. İnsanlar her gün on binlerce reklam mesajına maruz kalmaktadır. Arketip ile marka tutarlı bir iletişim ve imaj dünyasına sahip olur. İletişim mesajları daha net hale gelir. Tüketicinin zihnindeki marka algısı berraklaşır. Bu durum akılda kalıcılığı kolaylaştırır.
